„Staw jest połączeniem dwóch lub większej liczby końców kostnych, których powierzchnie stawowe pokryte są chrząstkami stawowymi; otacza je torebka stawowa, która wraz z powierzchniami stawowymi obejmuje jamę stawową”. Powierzchnie stawowe pokryte są chrząstkami stawowymi (tkanką chrzęstną szklistą), odpornymi na tarcie, zmniejszającymi swoją grubość z wiekiem, pozbawionymi naczyń i nerwów, w zasadzie nie regenerującymi się. Torebka stawowa zawiera warstwę zewnętrzną, czyli błonę włóknistą oraz wewnętrzną – błonę maziową. Błona włóknista może tworzyć więzadła stawowe, z błoną mogą zrastać się włókna mięśniowe lub ścięgna okolicznych mięśni. Błona maziowa wydziela do jamy stawowej maź stawową. Do niestałych składników stawów zalicza się: więzadła stawowe, obrąbki stawowe, krążki stawowe i łąkotki stawowe. Warunkiem dobrego stanu czynnościowego chrząstki stawowej jest odpowiednio dawkowany ruch, zmiana ciśnienia i nacisku na powierzchnię stawową. „Prawidłowa, gruba warstwa chrząstki w prawidłowo zbudowanym stawie rozkłada równomiernie siły nacisku na całą powierzchnię stawową i działa amortyzująco na wstrząsy. Unieruchomienie lub zmniejszenie ruchomości stawu upośledzają odżywienie chrząstki. Nadmierny stały ucisk, a także nadmierny przerywany ucisk doprowadza do ścieńczenia i zaniku chrząstki i do obnażenia unerwionej, wrażliwej w czasie ruchu podchrzęstnej warstwy kości” (Zuk T., 1977). Błona maziowa ułatwia ruchy, wydziela i resorbuje płyn stawowy (odżywianie chrząstki), ułatwia poślizg powierzchni stawowych oraz żywo reaguje odczynem zapalnym i wysiękowym na czynniki szkodliwe (uraz, przeciążenie, niezborny ruch, zakażenie itp.) oraz spełnia rolę czucia ruchu.
Podział stawów:
Ogólny podział: staw prosty – jeśli w jego budowie biorą udział tylko 2 kości; staw złożony – jeśli w budowie bierze udział większa liczba kości.
Rozróżnia się stawy: jedno-, dwu- i wieloosiowe. Do stawów jednoosiowych zalicza się: staw zawiasowy (ruch zgięcia i prostowania), staw obrotowy (ruchy obrotowe w obie strony), staw śrubowy (obrót łączy się z ruchem wzdłuż osi stawu) ; stawy dwuosiowe to: staw elipsoidalny kłykciowy (ruch zgięcia, prostowania, przywodzenia, odwodzenia i obwodzenia), staw siodełkowy (ruch przywodzenia, odwodzenia, przeciwstawiania, odprowadzania i obwodzenia); stawy wieloosiowe to: staw kulisty wolny (ruch zginania, prostowania, przywodzenia, odwodzenia, obrotowe do wewnątrz i na zewnątrz, i obwodzenia), staw kulisty panewkowy (panewka obejmuje więcej niż połowę główki), stawy nieregularne, stawy płaskie.
Zakres ruchu w stawach
Przez zakres ruchu rozumie się wielkość kątową obrotu w stawie, którą można wyrazić w stopniach lub w jednostkach miary łukowej kąta. Czynnikami warunkującymi zakres ruchu w poszczególnych stawach są:
1) różnice wielkości powierzchni stawowych sąsiadujących ze sobą kości (różnica między ruchomością stawu kulistego wolnego a kulistego panewkowego) ;
2) różnica kształtu powierzchni stawowych o dwu stopniach swobody (im różnice są większe tym większy zakres ruchu w danym połączeniu) ;
3) umiejscowienie i długość więzadeł oraz budowa torebki stawowej (ich napięcie i długość warunkują obszerność ruchów danego człowieka) ;
4) kształt chrząstek wewnątrzstawowych i okołostawowych (im grubsza chrząstka śródstawowa tym większa ruchomość połączenia stawowego) ;
5) opór mięśni otaczających dany staw (zwiększone napięcie mięśni antagonistycznych, mające charakter obronny i zabezpieczający staw przed uszkodzeniem; występuje w każdej fazie ruchu ograniczając jego zakres; im szybszy ruch tym wcześniej pojawia się);
6) opór struktur łącznotkankowych (mała sprężystość takich elementów jak – omięsna wewnętrzna i zewnętrzna, namięsna i powięź może ograniczyć zakres ruchu w stawie).
Trening siłowy prowadzi do przerostu roboczego mięśni, w tym do przerostu elementów łącznotkankowych. Jednostronny trening zwiększający wyłącznie siłę mięśniową, a zaniedbujący ćwiczenia rozciągające może spowodować znaczną redukcję zakresu ruchu.
W badaniach in vivo, można mierzyć zakres ruchu czynnego (badany sam wykonuje ruch) i biernego (ruch przy udziale sił zewnętrznych np. przy pomocy badającego itp.) Zakres ruchu biernego jest zawsze o kilka lub kilkanaście stopni większy od zakresu ruchu czynnego. Zakres ruchu w stawie jest wielkością bardzo zróżnicowaną, często osoby tej samej płci i w tym samym wieku wykazują znaczne różnice w zakresie ruchu w stawach. Ruchomość w stawach jest większa u dzieci niż u dorosłych, również dziewczęta i kobiety wykazują przeciętnie większą ruchomość niż mężczyźni.
Zostaw komentarz